Rabu, 03 Juli 2013

CERITA RAKYAT MAKASSAR


TUGAS BAHASA DAERAH

CERITA RAKYAT MAKASSAR










OLEH :

NUGRAH PRATAMA


SMPN 1 PALLANGGA
KELAS VII.1

1.   I BASSE AWU
Aksara Latin :
I BASSE AWU
Riolonia’carita katalassanna se’rea taulolo.Anronna sallomi lingka ri anja.Lanri limbannamori anja anjo anronna, manggena abbuntingngi pole siagang se’rea baine rua ana’na.Lanri kammanami anjo, appammulami mumba   ballasa’ katallassanna anjo tau loloa. Sikontuna pakeang baji’na, nialle ngasengngi, naanjo tauloloa harusu’i anjama terasa appammula  mumbana dallea saggenna  lantang bangngia  lalang pakeang awu-awuna.Taena  ranjang katinroanna, nakajarianna sanging attinroami ri sa’ri pappalluangnga sileo’ awu. Nakajarianna sanging ra’masa’mi cinikanna, naiami anjo, nigallara’mi  risikontuna tuncinikai  angkanaya I Basse Awu.
Nia’mo se’re wattu, anjo manggena erokki a’lampa mange ri bori’ maraeng, namakkuta’nammo mange ri sikontuna ana’na angkanaya, ke’nang apa  numinasai kuerang pole battu ri lampaku. Mabbali kanami ruaya ana’ awona naminasainna angkanaya erokki nipangngerangngang muttiara siagang paramata, namingka I Basse Awu tangke kayuji naminasai. Nakammanami anjo,rimania’namo  ammotere manggena, nipangngerangngammi tangke kayu hassele, natabbangka nalamummi ri sa’ri jerana anronna. Tangasalloji  nalamunna anjo tangke kayua, na majjarimi se’re pokok kayu lompo.Taena allo nasakkai  I Basse Awu  mange ri jera’na anronna nammempo rawanganna anjo pokokna kayu hasselea. Tunggala wattu,sanging mumbana sikayu jangang-jangang kebo’, napunna anjo  I Basse Awu napalabbarrang sikontuna minasanna, anjo jangang-jangangnga nasareangngi ri sikontuna naminasaia.
Nia’mo se’re wattu na karaeng lompoa erokki appare’ paggaukang lompo nanakioki sikontuna taulolo bajikka tanja’na ri lalang borikka, sollanna anjo ana’ pattolaya kullei angguppa julu tinrona.Ruaya saribattang awona I Basse Awu angguppa tongngi pabbiritta. I Basse Awu nia’ todong minasanna ero’ a’lampa mange ri gaukka, namingka nakana anrong awona,, Kau sanna’ ra’masa’nu,taena baju na sapatu baji’nu, naero’ tongko akkarena?. Naribokoanna makkanami anrong awona,, Erok kutumpangngi  simangkok canggoreng antama ri awua, kullejako lampa ri paggaukangnga, punna nukulleji nupa’nassa sikamma ri memanna anjo canggorengnga”. Appala’ tulummi  I Basse Awu mange ri jangang-jangangnga. Tangasalloji, mumbami makkawang sijaiang jangang-jangang lonna napa’nassa anjo canggorengnga sumpaeng  nanaboli’ lalang mangkoka.Namingka anjo anrong awona,tatta’ji mumba terasa’na, nanaminasai pole napa’nassa rua mangkok canggoreng. Namanna mamonjo nakamma,  I Basse Awu anjo tippa’ji napa’lebbak   jamanna lanri ambutulu’na pattulung battu ri jangang-jangangnga, na anrong awona lampami siagang ruaya ana’na mange ri paggaukang lompona karaengnga.
Anjo I Basse Awu sanna’ pa’risi atinna, natabbangka allarimo mange ri sa’ri jera’na anronna.Naanjoreng ri jera’na  makkanami ,,Oh pokok kayu caddiku, pasintak na pagenggoangnga kalennu,rembassang laloa mai kodong sikontuna bulaeng  na salaka”.Natabbangka mabbummi  battu rate ri pokok kayua silawara baju mattambiring bulaeng siagang sapatu sannak gammara’na. Naiaya tommi anjo bayua siagang sapatua napake I Basse Awu mange ripaggaukang malompoa. Taena tau manna mamo se’re kulle anrupai  lalang paggaukangnga anjo, namanna  ana’ pattolayya taena naero’ akkarena punna tansiagangngi anjo tau tanniassengnga. Pakammami pole ri allo maka ruana na allo maka tallunna.
Battumi pole sassang lantang bangngia, natabbangka ero’mi I Basse Awu amotere ri balla’na na ana’ pattolaya erokki naasseng kerei mae ke’nang ammantang.Namingka anjo I Basse Awu sanna’ lacciri larinna,nakajarianna anjo ana’ pattolaya tamakkulleai napinawang. Natappa’ ta’lappasakki siwali sapatunna I Basse Awu  nanibuntulukki ri ana’ pattolaya.
Naniboyami I Basse Awu ri ana’ pattolaya mange risikontuna borikka. Makkuta’nammi mange ri sikontuna tutabbalaka namakkana, Nakke ero’ja abbunting siagang baine cocokka bangkenna ri sapatu bulaengnga anne”. Ba’lalo napolommi anrong bangkenna saribattang awo toana solanna  nacocoki ri bangkenna na saribattang awo makaruaya napolong tongngi kantunu’na. Nipadongko’ jarammi ruayya saribattang awona ri ana’ pattolaya sangkammaya bali bunting bainena, namingka bukkuru’ ampakaingaki nanapauang angkanaya bunting baine satojeng-tojengnga, nia’ injapi  mempo ilalang balla’. Natappa motere’mo pole anjo ana’ pattolaya mange ri ballaka sumpaeng nanabuntulukki nanapa’nassa iami anjo I Basse Awu. Napasammi anjo sapatua  ri bangkenna I Basse Awu  natabbangka sanna coco’na ri bangkenna. Nanierammi I Basse Awu mange ri Balla Lompoa,tallasa lalang salewangangmi sipa’rua sanggenna mange mattayang ri kalabbusang tallasa’na. 


Aksara Lontarak :
ai bes awu
riaolo nia crit ktlsn esera taulolo. aron slomi lik ri aj. lri libnmori aj ajo aron. megn abutiGi poel siag esera baien rua ann. lri kmnmi ajo. apmulmi mub   bls ktlsn ajo tau loloa. sikotun peka bjin. niael GesGi. n ajo tauloloa hrusuki ajm etrs apmul  mubn dela segn  lt bGia  ll peka awu awun. tean  rj ktiroan. nkjrin sGi atiroami ri sri ppluG sielo awu. nkjrin sGi rmsmi cinikn. naiami ajo. niglrmi  risikotun tucinikai  akny ai bes awu.
niiamo eser wtu. ajo megn earoki alp meG ri bori mrea. nmkutnmo meG ri sikotun ann akny. ekn ap  numinsai kuear poel btu ri lpku. mbli knmi ruay an awon nminsain akny earoki nipeGrG mutiar siag prmt. nmik ai bes awu tek kyuji nminsai. nkmnmi ajo. rimnianmo  amoeter megn. nipeGrGmi tek kyu hesel. ntbk nlmumi ri sri ejrn aron. tGsloji  nlmun ajo tek kyua. n mjrimi eser poko kyu lopo. tean alo nskai  ai bes awu  meG ri ejrn aron nempo rwGn ajo pokon kyu hesela. tugl wtu. sGi mubn sikyu jG jG ekbo. npun ajo  ai bes awu nplbr sikotun minsn. ajo jG jG nseragGi ri sikotun nminsaia.
niamo eser wtu n krea lopoa earoki aper pgauk lopo nnkiaoki sikotun taulolo bjik tjn ri ll borik. soln ajo an ptoly kuelai agup julu tiron. ruay sribt awon ai bes awu agup toGi pbirit. ai bes awu nia todo minsn earo alp meG ri gauk. nmingk nkn aro awon. kau sn rmsnu. tean bju n sptu bjinu. nearo toko akern. nribokoan mknmi aro awon. earo kutupGi  simko cgoer atm ri awua. kueljko lap ri pgaukG. pun nukuelji nupns sikm ri emmn ajo cgoerG. apl tulumi  ai bes awu meG ri jG jGG. tGsloji. mubmi mkw sijaia jG jG lon npns ajo cgoerG supea  nnboli ll mkok. nmik ajo aro awon. ttji mub etrsn. nnminsai poel npns rua mko cgoer. nmn mmojo nkm.  ai bes awu ajo tipji npelb   jmn lri abutulun ptulu btu ri jG jGG. n aro awon lpmi siag ruay ann meG ri pgauk lopon kreaG.
ajo ai bes awu sn prisi atin. ntbk alrimo meG ri sri ejrn aron. najoer ri ejrn  mknmi. o poko kyu cdiku. psit n peGgoaG kelnu. erbs lloa mai kodo sikotun bulea  n slk. ntbk mbumi  btu ret ri poko kyua silwr bju mtbiri bulea siag sptu snku gmrn. naiy tomi ajo byua siag sptua npek ai bes awu mG ripgauk mlopoa. tean tau mn mmo eser kuel arupai  ll pgaukG ajo. nmn  an ptoly tean nearo akern pun tsiagGi ajo tau tniaesG. pkmmi poel ri alo mk ruan n alo mk tlun.
btumi poel ss lt bGia. ntbk earomi ai bes awu amoeter ri baln n an ptoly earoki naes ekerai mea ekn amt. nmik ajo ai bes awu sn lciri lrin. nkjrian ajo an ptoly tmkuelaai npinw. ntp tlpski siwli sptun ai bes awu  nnibutuluki ri an ptoly.
nniboymi ai bes awu ri an ptoly meG risikotun borik. mkutnmi meG ri sikotun tutblk nmkn. nek earoj abuti siag baien cocok bekna ri sptu buleaG aen. bllo npolomi aro bekn sribt awo toan soln  ncocoki ri bekn n sribt awo mkruay npolo toGi ktunun.  nipdoko jrmi ruay sribt awon ri an ptoly skmy bli buti baienn. nmik bukuru apkaiGki nnpau akny buti baien stoej toejG. nia ijpi  empo ill bl. ntp moetermo poel ajo an ptoly meG ri blk sumpea nnbutuluki nnpns aiami ajo ai bes awu. npsmi ajo sptua  ri bekn ai bes awu  ntbk sn cocon ri bekn. nniearmi ai bes awu meG ri bl lopoa. tls ll selwGmi siprua segn meG mty ri klbus tlsn. 


Soal
Tentukan :
1. Tokoh dan watak
2. Latar tempat dan waktu
3. Pesan
4. Ringkasan cerita
5. Nilai-nilai yang terkandung


Jawab :
1. Tokoh-tokoh yang bermain dalam cerita rakyat I BASSE AWU adalah :
·         I Basse Awu : Sabar, tekun, ulet dan pekerja keras, serta ikhlas dan rela menerima segalaperlakuan Ibu tirinya maupun saudara tirinya.
·         Bapak Kandung (Manggena) : Saber  tetapi tidak peka atas penderitaan anak kandungnya (I Basse Awu).
·         Ibu Tiri (Ammak Awo) : Kejam, jahat, sering menyiksa I Basse Awu, baik fisik maupun mental, serta dia tidak ingin I Basse Awu mendapatkan kebahagiaa, menghalalkan segala cara.
·         Saudara Tiri (Sakribattang Awo) : Jahat seperti ibunya, selalu ingin menyiksa I Basse Awu serta tidak ingin disaingi oleh I Basse Awu.
·         Anak Bangsawan : Tanggung jawab serta tulus dan ikhlas dalam mencintai mulai dari awal bertemu sampai dia tahu siapa I Basse Awu yang sebenarnya.
·         Burung Putih (Jangang-Jangang Kebo) : Setia serta selalu membantu I Basse Awu di saat dalam kesulitan.
2. Latar tempat dan waktu :
·         Latar tempat dan waktu I (satu) : Di dapur, pagi hari hingga larut malam.
·         Latar tempat dan waktu II (dua) : Di tanah pemakaman (kuburan) ibu kandung I Basse Awu.
·         Latar tempat dan waktu III (tiga) : Di tempat pesta atau dirumah anak bangsawan, tengah malam, serta di rumah I Basse Awu.
3. Pesan :
·         Tetaplah bersabar dalam segala ujian apapun, serta ikhlas dalam segala hal, baik atau buruk pasti ada balasannya, tetaplah bersabar dalam kesabaranmu insya Allah kamu akan mendapatkan kebahagiaan di dunia dan di akhirat, tentunya harus disertai dengan Ibadah dan Doa.
4. Ringkasan cerita :
Pada zaman dahulu kala ada sebuah kisah tentang kehidupan seorang gadis, ibunya telah lama tiada (meninggal dunia) dan kemudian ayahnyapun menikahi seorang janda beranak dua.
Singkat cerita setelah pernikahan ayahnya sengan janda beranak dua ini, dimulailah babak penderitaannya. Tiada hari yang I Basse Awu lewati tanpa siksaan fisik maupun mental dari ibu tirinya dan saudara tirinya.
Pada suatu hari ayahnya berniat pergi keluara daerah, diapun bertanya kepada anak-anaknya I Basse Awu dan saudara tirinya, apa yang dipesan oleh mereka jika ayahnya kembali dari luar daerah, kedua saudara tirinya meminta permata dan mutiara sedangkan I Basse Awu hanya meminta satu tangkai kayu (pohon). Maka setelah ayahnya kembali sambil membawa tangkai kayu yang dipesan oleh I Basse Awu, diapun langsung menanamnya disamping kuburan ibunya. Tidak lama kemudian tumbuhlah tangkai kayu itu menjadi sebuah pohon yang besar, setiap waktu I Basse Awu selalu menyempatkan waktunya untuk berkunjung ke kuburan ibunya dan duduk di bawah pohon besar itu.
Pada suatu waktu muncullah seekor burung putih, dan di setiap I Basse Awu memohon sesuatu maka burung putih itupun mewujudkan pengharapannya.
Suatu hari, ada seorang pemuda bangsawan berniat mengadakan pesta besar dikediamannya, maka diundanglah seluruh gadis-gadis yang ada di daerah tersebut, tidak terkecuali yang mendapat undangan adalah kedua saudara tirinya, tetapi I Basse Awu pun mempunyai harapan untuk bisa pergi ke pesta tersebut, segala cara dilakukan oleh ibu tirinya agar I Basse Awu tidak bisa datang ke pesta tersebut, maka berangkatlah ibu tirinya bersama kedua saudara tirinya kepesta meriah tersebut.
I Basse Awu sangat kecewa dan sakit hati, maka dia pun berlari kekuburan ibunya, sesampainya disana diapun berkata “ Wahai batang pohon kecilku,  goyangkan seluruh tubuhmu,  berikan aku emas dan permata, I Base Awu pun kaget karena terjatuhlah dari atas pohon selembar pakaian bersulam  emas dan sepatu yang sangat indah, dan pakaian itu pulalah yang dipakainya datang ke pesta meriah sang anak bangsawan tersebut, dan anak bangsawan ini tidak mau menari jika bukan dengan I Basse Awu, begitulah seterusnya hari kedua dan hari ketiga.
Hingga suatu ketika datanglah saat tengah malam, maka kagetlah I Basse Awu karena dia harus pulang ke rumahnya, sedangkan sang pemuda ini ingin mengetahui dimana kiranya I Basse  Awu tinggal, tetapi I Basse Awu berlari demikian kencang hingga tidak terkejar  oleh pemuda tadi, tetapi yang tertinggal adalah sebelah sepatunya.
Maka dicarilah I Basse Awu diseluruh kampong oleh anak pemuda tadi, maka diapun mengumumkan kepada seluruh rakyatnya bahwa dia hanya akan menikah dengan gadis yang kakinya cocok dengan sepatu emas ini, maka setelah mendengar hal tersebut kedua saudara tiri I Basse Awu pun menghalalkan segala cara agar kakinya bisa cocok dengan sepatu emas tersebut sampai rela memotong ibu jari kakinya, hingga keduanya pun diboyong dengan memakai kuda menuju kediaman sang pemuda, tetapi diperjalanan terdengarlah suara burung mengatakan bahwa sebenarnya sang pengantin perempuannya masih berada di dalam rumah, pemuda ini yakin maka diapun kembali ke rumah I Basse Awu, maka diapun bertemu dengan I Basse Awu dan ternyata cocok, maka dibawalah I Basse Awu ke kediamannya sang anak bangsawan tadi di istana yang sangat megah, hidup bersama dalam kebahagian, hingga ajal menjemput.
5. Nilai-nilai yang terkandung :
·         Nilai Moral

2.   TAU DORAKAYA RI TAU TOANA

Aksara Latin :

TAU DORAKAYA RI TAU TOANA

Ri sekrea kampong  ammantangi  sekrea tukkalabini. Siapa arei sallona akballak-ballak ri kamponga anjo anggap tommi sitau anak burakne. Ri wattu anngumuruknamo anakna tuju taung appakarammula tommi napasikola anjo anakna. Tammaki napannarrusuki sikolana mange ri butta Jawa. Attaung-taungi assikola sanggenna tammak tommi ri sikola tinggia, akbaine tommi anak radeng. Niakmo sekre wattu na nikutaknang ri bainenna angkana, ” Kerei mae ammantang tau toanu?”
Appiwalimi anjo lapong tau angkana, ”Tau toaku mate ngasengmi rua-rua.” Anne lapong anak tinggi sikalimi pangkakna ri pammarenta kalumanyang tommi nasabak jaimi barang-barangnna. Niak oto cakdina, niak oto lompona, jai tongi pole barang-barang maraenna, sanggenna nigallarak tukalumannyanna anjo kamponga siagang tumalompona anjo kamponga.
Na anjo tau toana ia rua nakkuk tommi nasakring nasabak siapami sallona, attaung-taummi tassicinik anakna, taena tong nalanngeek kareba. Apaji na niakmo sekre wakttu na nakunjungi mange natoak anakna, battuang angkana kalauki ri butta Jawa lanngagangi sicinik anakna. Battue angjoren ri tampak pammantanganna anakna akkutaknangmi ri pambantuna angkana, ”Anrini kutaeng ammantang anjo nikanaya Pak Ahamak?”  Nakanamo pambantuna, ”Iyek anrinni.”
Nakana seng tau toana, ”Pauang sai bedeng I lalang angkana niaki ammatta siangang manggeta erok anngagangkik sicinik.” Apaji namaemok nipauang. Battue antama nipauang tommi manuruk p anjo tau toana. nakanamo anjo Pak Ahamak ri  pambantuna, ”Pauangi anjo taua I pantarak angkana tenamo nakke manggeku tena tommo ammakku, sallo ngasemmi matena.”
Jari, assulukmi nipauang, nakana, ”Lekbakmi kupauang, mingka nakana anjo Pak Ahamak sallomi matena ammakna kammaya tompa pole manggena.” Nakana seng anjo lapong tau toa, ”Manna mo anjo nakamma mamo, sungkemi pakkekbuknu nakusicinik rolo.”
Antamai seng nipauang angkana,  ”Erok dudukik naagang sicinik anjo tau toana I pantarak.” Nakanamo ri pambantuna angkana, “Tena, tena naparallu antama mae, nasabak taenamo nakke manggeku taenamo ammakku.”
Sanggena pinruang pintallungi nisuro aklampa anjo tau toaya. Na anjo lapong tau toa ammantang tonjia i pantaranna anjo pakkekbuk kamponna na napiondangi konkong lompona anjo pajaga kamponna anngarruk ia rua. Anjo Pak Ahamak sirik-siriki kutaeng ri bainenna nasabak lekbak napaui angkana taenamo manggena, tenamo manggena. Apaji na nalappassammo konkong lompona anjo pajaga kamponna na konkong, lokok-lokokmi ia rua, sanggenna sallang mate ngaseng.
Ri bokoanganna anjo pakbakasakna Allahu Taala ri ia, battuang ri anjo anakna pilak allo pilak allo pilak naung tommi pakbarang-barangna, garring-garring tommi, nipanaung tommi pole pangkakna ri pammarenta nasabak malanggarakna paraatorang. Nasabak taenanmo pakbarang-baranna, ri tuli garrinna, apaji nakburaknemo pole bainenna, battuang kana nipelaki ri bainenna. Kammami anjo pakbalasakna karaenga Allahu Taala ri tau dorakaya ri tau taona.




Aksara Lontarak :

tau dorky ri tau toan

ri esera kapo  amtGi  esera tuklbini. siap aerai slon abl bl ri kapoG ajo agp tomi sitau an buren. ri wtu aGumurunmo ann tuju tau apkrmul tomi npsikol ajo ann. tmki npnrusuki sikoln meG ri but jw. atau tauGi asikol segn tm tomi ri sikol tigia. abaien tomi an red. niamo eser wtu n nikutn ri baienn akn. ekerai mea amt tau toanu.
apiwlimi ajo lpo tau akn. tau toaku met Gesmi rua rua. aen lpo an tigi siklimi pkn ri pmert klumN tomi nsb jaimi br brn. nia oto cdin. nia oto lopon. jai toGi poel br br mrean. segn niglr tuklumNn ajo kpoG siag tumlopon ajo kpoG.
n ajo tau toan aia rua nku tomi nsri nsb siapmi slon. Atau taumi tsicini ann. tean to nleGer kerb. apji n niamo eser wtu n nkujuGi meG ntoa ann. btua akn klauki ri but jw lGgGi sicini ann. btuea ajoer ri tp pmtGn ann akutnmi ri pbtun akn. arini kutea amt ajo nikny p ahm.  nknmo pbtun. iey arini.
nkn es tau toan. paua sai ebed ai ll akn niaki amt siag megt earo aGgki sicini. apji nmeamo nipaua. batuea atm nipaua tomi mnuru  ajo tau toan. nknmo ajo p ahm ri  pbtun. pauaGi ajo taua ai ptr akn etnmo nek megku etn tomo amku. slo Gesmi metn.
jri. asulumi nipaua. nkn. elbmi kupaua. mik nkn ajo p ahm slomi metn amn kmy top poel megn. nkn es ajo lpo tau toa. mn mo ajo nkm mmo. suekmi pekbunu nkusicini rolo.
atmai se nipaua akn. earo duduki nag sicini ajo tau toan ai ptr. nknmo ri pbtun akn. etn. etn nprlu atm mea. nsb teanmo nek megku teanmo amku.
segn pirua pitluGi nisuro alp ajo tau toay. n ajo lpo tau toa amt tojia ai ptrn ajo pekbu kpon n npiaodGi koko lopon ajo pjg kpon aGru aia rua. ajo p ahm siri siriki kutea ri baienn nsb elb npauai akn teanmo megn. etnmo megn. apji n nlpsmo koko lopon ajo pjg kpon n koko. loko lokomi aia rua. segn sl met Ges.
ri bokoaGn ajo pbksn alhu tal ri aia. btua ri ajo ann pil alo pil alo pil nau tomi pbr brn. gri gri tomi. nipnau tomi poel pkn ri pmert nsb mlgrn prator. nsb teanmo pbr brn.  ri tuli grin. apji nburenmo poel baienn. btua kn nieplki ri baienn. kmmi ajo pblsn kreaG alhu tal ri tau dorky ri tau taon.



Soal
Tentukan :
1. Tokoh dan watak
2. Latar tempat dan waktu
3. Pesan
4. Ringkasan cerita
5. Nilai-nilai yang terkandung


Jawab :
1. Tokoh-tokoh yang bermain dalam cerita rakyat TAU DORAKAYA RI TAU TOANA
    adalah :
·         Pak Ahmad : Tidak mempunyai rasa belas kasih, balas budi dan hormat kepada kedua orang tuanya, tidak jujur mudah dibutakan matabhatinya oleh harta, tahta dan jabatannya.
·         Ayah dan ibu Pak Ahmad : Sabar, tabah dan gigi berjuang menunggu kedatangan anaknya, serta ikhlas menerima perlakuannya anaknya yang durhaka.
·         Isteri Pak Ahmad  : Tidak setia, tidak peka melihat kejadian serta mudah mempercayai perkataan suaminya, tidak mempunyai perasaan.
·         Pembantu Pak Ahmad : Setia dan sabar.
2. Latar tempat dan waktu :
·         Di rumah Pak Ahmad, di dalam rumah, diteras dan pekarangan.
3. Pesan :
·         Hormatilah kedua orang tuamu karena merekalah sehingga kalian bisa hadir di dunia ini, jangan pernah malu akan keadaan orang tua bagaimapun keadaan mereka.
·         Jujurlah dalam segala hal karena kejujuran adalah kunci kebahagian.
4. Ringkasan cerita :
Pada suatu kampung tinggallah sepasang suami  isteri, selang berapa lama mereka hidup bersama mereka pun dikaruniai seorang anak laki-laki, pada saat anaknya mencapai usia 7 tahun merekapun menyekolahkan anaknya, setamatnya kedua orang tua inipunmenyekolahkan anaknya ke pulau Jawa, hingga anak inipun menjadi anak yang sukses  kemudian menikah.
Hingga suatu saat isterinya bertanya kepada suaminya, dimanakah kedua orang tuanya tinggal, tetapi suaminya menjawab bahwa kedua orang tuanya sudah meninggal.
Anak ini menjadi anak yang sukses baik dalam hal jabatan, hingga menjadi konglomerat, hingga suatu hari kedua orang tua anak  lelaki ini sangat ingin berjumpa dengan anaknya, maka merekapun berangkat mencari keberadaan anaknya, sampai kedua orang tua inipun sampai di tempat anaknya dan bertanya kepada pembantu anaknya, apakah benar ini memang rumah anak dari kedua orang tua tersebut.
Maka dimintalah kepada pembantu tersebut agar memberitahu sang anak bahwa orang tuanya ingin bertemu, tapi berkali-kali hal ini disampaikan sang anak lelaki tersebut tetap tidak mau menemuai keduanya dan mengatakan bahwa kedua orang tuanya sudah meninggal, tetapi kedua orang tua ini tetap bertahan berdiri didepan pintu rumah sang anak  durhaka ini, hingga akhirnya, sang anak tega melepaskan anjing peliharaannya untuk mengejar kedua orang tuanya  sampai kemudian kedua orang tuanya terluka hingga akhirnya keduanya pun meninggal, hanya karena sang anak malu karena sudah terlanjur mengatakan kepada  isterinya bahwa kedua orang tuanya sudah meninggal.
Hingga pada akhirnya kehidupan sang anak durhaka ini hari-kehari semakin terpuruk dan bangkrut, isterinyapun meninggalkannya dan menikah dengan pemuda yang lain dalam arti kata dia ditinggalkan oleh istrinya. Demikianlah balasan yang setimpal dari Allah SWT terhadap orang durhaka kepada kedua orang tuanya.
5. Nilai-nilai yang terkandung :
·         Nilai Pendidikan
·         Nilai Moral










3.   PUNG DAREK-DAREK NA PUNG KURA-KURA
Aksara Latin :
PUNG DAREK-DAREK NA PUNG KURA-KURA
Niak rua olok-olok riolo assahabak, iami antu pung Darek siagang pung Kura-kura. Na anjo ia rua tenamo kamma singaina, kere-kere mae simata siaganna.
Niakmo sekre wattu naccarik-carita ia rua ri birinna binangaya. Nasitujuang tonngi anjo wattua battui banjirik iareka akba lompoa, na tikring niakmamo batang unti ammanyuk, na anjo batang untia sumpaeng taenapa nalekba akrappo. Assamaturukni ia rua erok anggallei anjo batang untia na nampa nalamung. Na anjo pung Darek nallemi cappakna nasabak niakmo nacinik lekokna, naia tosseng pung Kura-kura batanna tosseng nalle.
Apaji napara ammoterekmo mange ri pammantanganna na nampa masing mange nalamuang untinna ri butta cocoka nipaklamungi unti. Na anjo sumpaleng massing lekbakna na lamung untinna sallo sikali nampa sibuntuluk pole, mingka passarikbattanganna ia rua kamma lekbakji biasa.
Niaki kira-kira rua bulang sallona na nampa sibuntuluk pole, namassing sikutaknang ri passalakna unti lekbaka nalamung. Akkutanammi pung Kura-kura ri pung Darek angkanaya, “Anggapami antu mae unti lekbaka nulamung, sarikbattang?” Nakanamo pung Darek, “Ai, tena harapang sarikbattang, pakrisiki atingku anciniki nasabak tenan aerok aklekok, tena naerok assuluk bombanna, matei sarikbattang.”
Nakana tommo pung Kura-kura, “Untingku sarikbattang, bajikmangkaji bakkak-bakkakna, kira-kira akbirimmi assuluk buana.”  Akkimburumi pung Darek ri pung Kura-kura allangereki caritanna i Kura-kura, nasabak akbirinnamo akbua untinna.
Lekbaki massing accarita kamma anjo, massing ammoterekmi mange ri tampakna ngaseng. Niakmo sekre allo nasigappa seng pole. Na anjo wattua akbua tommi untinna pung Kura-kura, siagang jai tommi tiknok i rate ri pokokna. Erok tommi nakanre untinna pung Kura-kura natena nakulle, nasabak tena nakulle natakbang, tena tong nakulle anngambik. Naia naciniknamo anjo sumpaleng untia tenamo kamma rannuna pung Darek, nasabak kasampatang bajikmonne annganre unti sannge bassorokku, untinna pung Kura-kura.
Ninyonyokmi sangge nyonyok pung Kura-kura sanggenna naambik anjo untinna pung Kura-kura. Na anjo sumpaleng pung Kura-kura tena narapiki nawa-nawanna angkanaya eroki nipakdongok-dongok ri pung Darek, nasabak napikkiriki angkanaya sahabakku tonji. Na anjo pung Kura-kura anngambiknama naik pung Darek ammantang tonji i rawa ammempo bajik-bajik antajangi nubuanginna naung unti ri pung Darek.
Naia toseng anjo, pung Darek battunamo naik ri rapponna untia, nallemi tassekre-tassekre kaminang bajika tiknokna nanampa tojeng, punna niak tukguruk ulina mami, tenamo assinna. Iaminjo pole kulik untia pilak ampakacinna-cinnai atinna pung Kura-kura. Apaji nappalak tommo pung Kura-kura ri sahabakna, mingka pung Darek tena napaduli pila annganre tojenji naik. Nasabak takliwaknamo bassorokna pung Darek annganre tojengnati, akjambammi pung Darek nabajik lekbak natabana naung pung Kura-kura ulunna, eroki naewa assibakji mallak tongi.
Apaji napakkulle-kulleimi pung Kura-kura naunga ri birinna binangaya ambissai ulunna. Lekbaki kamma anjo, battuang kana nabissai ulunna napassami sikayua naika aklokok ri biring kassika, na naallemo na naerang naik. Battui naik ri pokok untia napalolokmi naik sikuyua ri batang untia. Naanjo lapung sikuyu naasseng tongi angkanaya parallui anne nitulung pung Kura-kura nasabak takliwak-liwakmi panggaukanna pung Darek.
Na anjo sumpaleng pung Darek nalanngerekna niak akgarek-garese akkuknna ri pung Kura-kura angkanaya, “O sarikbattang, anngapa na niak kulanngerek aklolok-lolok marak-maraeng.” Appibalimi pung Kura-kura angkana, “Caccakji lari naik ammaklallaki ancinikko annganre attattai unti.”
Natena tong siapa sallona lappasakna bicaranna pung Kura-kura, tikring ammarrang lompo mami pung Darek i rate ri pokok untia, nasabak nisipiki butona ri anjo sikuyua. Nasanbak liwakna pakrisikna nasakring natenamo naukrangi lappasak pannakgalakna sanggenna tukguruk naung ri buttaya. Ri wattu tukguruknamo anjo pung Darek tenamo naingak sanggenna mate. Na anjo pung Kura-kura siagang lapung sikuyu massing ammoterek tommi mange ri pammantanganna. Matemi pung Darek natena kuburukna.
Kammaminjo caritana pung kura-kura siagang pung Darek matei pung Darek napakamma kabalalang.


Aksara Lontarak :
pu der der n pu kur kur
nia rua aolo aolo riaolo ashb. aiami atu pu der siag pu kur kur. n ajo aia rua etnmo kam siGain. eker eker mea simt siagn.
niamo eser wtu ncri crit aia rua ri birin binGy. nsitujua toGi ajo wtua btuai bjiri aiaerk ab lopoa. n tiri niammo bt auti amNu. n ajo bt autia supaae teanp nelb arpo. asmturuni aia rua aero agelai ajo bt autia n np nlmu. na ajo pu der nelmi cpn nsb niamo ncini elkon. naia toes pu kur kur btn toes nel.
apji npr amoetermo meG ri pmtGn n np msi meG nlmua autin ri but cocok niplmuGi auti. n ajo supel msi elbn n lmu utin slo sikli np sibutulu poel. mik psribtGna aia rua km elbji bias.
niaki kir kir rua bul slon n np sibutulu poel. nmsi sikutn ri psln auti elbk nlmu.  akutnmi pu kur kur ri pu daer akny. agpmi atu mea auti elbk nulmu. sribt. nknmo pu der. aai. etn hrp sribt. prisiki atiku aciniki nsb etn aearo aelko. etn nearo asulu bobn, metai sribt.
nkn tomo pu kur kur. autiku sribt. bjimkji bk bkn. kir kir abirimi asulu buan.  akiburumi pu der ri pu kur kur aleGerki critn ai kur kur. nsb abirinmo abua autin.
elbki msi acrit km ajo. msi amoetermi meG ri tpn Ges. niamo eser alo nsigp es poel. n ajo wtua abua tomi autin pu kur kur. siag jai tomi tino ai ret ri pokon. earo tomi nker utin pu kur kur netn nkuel. nsb etn nkuel ntb. etn to nkuel aGbi. naia ncininmo ajo supel autia etnmo km rnun pu der. nsb kspt bjimoen aGer auti seG bsoroku. autin pu kur kur.
niNoNomi seg NoNo pu kur kur segn nabi ajo autin pu kur kur. n ajo supel pu kur kur etn nrpiki nw nwn akny aeroki nipdoGo doGo ri pu der. nsb npikiriki akny shbku toji. n ajo pu kur kur aGbinm nai pu der amt toji ai rw aempo bji bji atjGi nubuaGin nau auti ri pu der.
naia toes ajo. pu der btunmo nai ri rpon autia. nelmi teser teser kmin bjik tinon nnp toej. pun nia tuguru aulin mmi. etnmo asin. lmijo poel kuli autia pil apkcin cinai atin pu kur kur. apji npl tomo pu kur kur ri shbn. mik pu der etn npduli pil aGer toejji nai. nsb tliwnmo bsoron pu der aGer toejnti. ajbmi pu der nbji elb ntbn nau pu kur kur aulun. aeroki neaw asibji ml tGi.
apji npkuel kuelaimi pu kur kur nauG ri birin binGy abisai aulun. elbki km ajo. btua kn nbisai aulun npsmi sikyua naik aloko ri biri ksik. n naelmo n near nai. btuai nai ri poko autia nplolomi nai sikuyua ri bt autia. najo lpu sikuyu naes toGi akny prluai aen nitulu pu kur kur nsb tliw liwmi pgaaukn pu der.
n ajo supel pu der nleGern nia ager geres akun ri pu kur kur akny. ao sribt. aGp n nia kuleGer alolo lolo mr mrea. apiblimi pu kur kur akn. ccji lri nai amllki aciniko aGer attai auti.
netn to siap slon lpsn bicrn pu kur kur. tiri amr lopo mmi pu der ai ret ri poko autia. nsb nisipiki buton ri ajo sikuyua. nsb liwn prisin nsri netnmo naurGi lps pngln segn tuguru nau ri buty. ri wtu tugurunmo ajo pu der etnmo naiG segn met. n ajo pu kur kur siag lpu sikuyu msi amoeter tomi meG ri pmtGn. metmi pu der netn kuburun.
kmmijo critn pu kur kur siag pu der metai pu der npkm kbll.


Terjemahan  :

MONYET DAN KURA-KURA

Pada zaman dahulu kala ada dua ekor binatang bersahabat kental yaitu monyet dan kura-kura. Kedua binatang itu sangat akrab. Ke mana saja mereka pergi, selalu bersama-sama.
Pada suatu ketika kedua binatang itu duduk di tepi sungai yang kebetulan sedang banjir besar. Sementara mereka berbincang-bincang, ada batang pisang yang hanyut terbawa banjir. Batang pisang itu belum pernah berbuah dan kelihatannya masih muda. Bersepakatlah mereka berdua mengambil batang pisang itu untuk ditanam. Si monyet menginginkan bagian di atas karena dilihat sudah banyak daunnya. Pikir si monyet tentu lekas berbuah. Kemudian kura-kura mengambil bagian yang di bawah. Setelah itu pulanglah mereka ke tempatnya masing-masing menanam batang pisangnya.
Sesudah  mereka menanam batang pisang agak lama baru mereka bertemu kembali, tetapi tali persahabatannya tetap seperti biasa. Kira-kira berselang 2 bulan kemudian baru mereka bertemu lagi.
Ketika itu bertanyalah kura-kura kepada sahabatnya, “bagaimana keadaan pisang yang kamu tanam tempo hari sahabat?”
Dijawab oleh si monyet, “pisang yang saya tanam itu, tidak mau keluar pucuknya, bahkan daun-daunnya tambah kering.”
Si kura-kura pun menceritakan keadaan pisangnya yang ditanamnya kira-kira dua bulan yang lalu. Ia menceritakan bahwa pisangnya itu tumbuh dengan subur dan tidak lama lagi pisang itu akan berbuah. Mendengar cerita si kura-kura itu, timbullah perasaan tidak senang, cemburu terhadap si kura-kura sahabatnya itu. Setelah mereka selesai berbincang-bincang tentang keadaan pisang mereka masing-masing, mereka pun kembali ke tempatnya.
Pada suatu ketika bertemulah mereka kembali. Kura-kura menyampaikan kepada si monyet bahwa pisangnya yang tempo hari diperbincangkan itu sekarang sudah berbuah dan sudah masak, tetapi ia belum menikmati hasilnya karena pohon pisang itu akan ditebangnya, ia tidak sanggup, mau dipanjatnya, ia pun tidak bisa.
Bergembiralah si monyet dalam hatinya, “Wah, ini kesempatan baik untuk makan pisang temanku si kura-kura sampai kenyang.”
Karena si monyet membujuk-bujuk si kura-kura, akhirnya ia pun berhasil, kemudian dipanjatlah pohon pisang itu. Si kura-kura dengan tenang menunggunya di bawah pohon. Ia sebenarnya tidak pernah memikirkan bahwa akan diperbodoh-bodohi oleh temannya sendiri yang selama ini dikenalnya baik, yaitu si monyet.
Ketika si monyet sampai di puncak pohon pisang itu, ia mengambil buah pisang yang sudah masak kemudian dimakan sendiri. Kulitnya dilemparkan ke bawah, si kura-kura mendongkol karena tidak pernah diberikan barang sebiji pun. Si monyet makan terus di atas pohon. Karena terlalu kekenyangan akhirnya si monyet berak di atas pohon dan persis kena kepala si kura-kura. Bertambah jengkellah si kura-kura kepada sahabatnya si monyet.
Si kura-kura dengan susah payah turun ke sungai mencuci kepalanya. Di sungai ia minta tolong kepada seekor kepiting untuk menggigit kemaluan si monyet karena ia diperbodohkan. Si kepiting berpendapat bahwa memang kura-kura pantas ditolong dari perbuatan dan tingkah laku si monyet yang keterlaluan itu. Naiklah mereka ke darat bersama-sama. Sesampainya di dekat pohon pisang disuruhnya kepiting memanjat pohon pisang itu.
Si monyet bertanya kepada kura-kura, “Hai sahabat, mengapa ada yang saya dengar bunyi yang agak lain?”
Kura-kura menjawab, “itu cecak saja yang lari tertawa-tawa karena melihat kamu makan terberak-berak.”
Belum selesai si kura-kura berkata demikian, tiba-tiba berteriaklah si monyet, “Aduh, aduh, sakitnya kemaluanku digigit kepiting.”
Karena tidak tahan sakitnya akhirnya si monyet jatuh ke bawah. Ketika jatuh si monyet ia tidak sadarkan diri lagi dan matilah pada saat itu.
Kembalilah si kura-kura dan kepiting ke tempatnya masing-masing, dan mampuslah si monyet karena rakusnya.
Soal
Tentukan :
1. Tokoh dan watak
2. Latar tempat dan waktu
3. Pesan
4. Ringkasan cerita
5. Nilai-nilai yang terkandung


Jawab :
1. Tokoh-tokoh yang bermain dalam cerita rakyat PUNG DAREK-DAREK NA PUNG
    KURA-KURA  adalah :
·         Pung Kura-Kura : Baik hati, tidak berprasangka buruk, tetapi mudah untuk di bohongi.
·         Pung Darek-Darek : Jahat, licik, pembohong, suka mengambil barang yang bukan miliknya, rakus.
·         Kepiting : Baik, suka menolong, menegakkan kebenaran.
2. Latar tempat dan waktu :
·         Latar tempat dan waktu I (satu) : Di tepi sungai.
·         Latar tempat dan waktu II (dua) : Di dekat pohon pisang.
3. Pesan :
·         Janganlah terlalu rakus dalam segala hal, seperti dalam hal makanan. Berbagilah dengan temanmu, karena berbagi itu sangat indah.
·         Janganlah suka berbohong kepada orang lain, apalagi kepada sahabat sendiri.
4. Ringkasan cerita :
Pada suatu ketika kedua binatang itu duduk di tepi sungai yang kebetulan sedang banjir besar. Sementara mereka berbincang-bincang, ada batang pisang yang hanyut terbawa banjir. Batang pisang itu belum pernah berbuah dan kelihatannya masih muda. Bersepakatlah mereka berdua mengambil batang pisang itu untuk ditanam. Si monyet menginginkan bagian di atas karena dilihat sudah banyak daunnya. Pikir si monyet tentu lekas berbuah. Kemudian kura-kura mengambil bagian yang di bawah. Setelah itu pulanglah mereka ke tempatnya masing-masing menanam batang pisangnya.
Sesudah  mereka menanam batang pisang agak lama baru mereka bertemu kembali, tetapi tali persahabatannya tetap seperti biasa. Kira-kira berselang 2 bulan kemudian baru mereka bertemu lagi.
Si kura-kura pun menceritakan keadaan pisangnya yang ditanamnya kira-kira dua bulan yang lalu. Ia menceritakan bahwa pisangnya itu tumbuh dengan subur dan tidak lama lagi pisang itu akan berbuah. Mendengar cerita si kura-kura itu, timbullah perasaan tidak senang, cemburu terhadap si kura-kura sahabatnya itu. Setelah mereka selesai berbincang-bincang tentang keadaan pisang mereka masing-masing, mereka pun kembali ke tempatnya.
Pada suatu ketika bertemulah mereka kembali. Kura-kura menyampaikan kepada si monyet bahwa pisangnya yang tempo hari diperbincangkan itu sekarang sudah berbuah dan sudah masak, tetapi ia belum menikmati hasilnya karena pohon pisang itu akan ditebangnya, ia tidak sanggup, mau dipanjatnya, ia pun tidak bisa.
Bergembiralah si monyet dalam hatinya, “Wah, ini kesempatan baik untuk makan pisang temanku si kura-kura sampai kenyang.”
Ketika si monyet sampai di puncak pohon pisang itu, ia mengambil buah pisang yang sudah masak kemudian dimakan sendiri. Kulitnya dilemparkan ke bawah, si kura-kura mendongkol karena tidak pernah diberikan barang sebiji pun. Si monyet makan terus di atas pohon. Karena terlalu kekenyangan akhirnya si monyet berak di atas pohon dan persis kena kepala si kura-kura. Bertambah jengkellah si kura-kura kepada sahabatnya si monyet.
Si kura-kura dengan susah payah turun ke sungai mencuci kepalanya. Di sungai ia minta tolong kepada seekor kepiting untuk menggigit kemaluan si monyet karena ia diperbodohkan. Si kepiting berpendapat bahwa memang kura-kura pantas ditolong dari perbuatan dan tingkah laku si monyet yang keterlaluan itu. Naiklah mereka ke darat bersama-sama. Sesampainya di dekat pohon pisang disuruhnya kepiting memanjat pohon pisang itu.
Tiba-tiba berteriaklah si monyet, “Aduh, aduh, sakitnya kemaluanku digigit kepiting.”
Karena tidak tahan sakitnya akhirnya si monyet jatuh ke bawah. Ketika jatuh si monyet ia tidak sadarkan diri lagi dan matilah pada saat itu.
5. Nilai-nilai yang terkandung :
·         Nilai Moral.







Tidak ada komentar:

Posting Komentar