TUGAS BAHASA DAERAH
CERITA RAKYAT MAKASSAR
OLEH :
NUGRAH PRATAMA
SMPN 1 PALLANGGA
KELAS VII.1
1. I BASSE AWU
Aksara Latin :
I BASSE AWU
Riolonia’carita
katalassanna se’rea taulolo.Anronna sallomi lingka ri anja.Lanri limbannamori
anja anjo anronna, manggena abbuntingngi pole siagang se’rea baine rua
ana’na.Lanri kammanami anjo, appammulami mumba ballasa’
katallassanna anjo tau loloa. Sikontuna pakeang baji’na, nialle ngasengngi,
naanjo tauloloa harusu’i anjama terasa appammula mumbana dallea
saggenna lantang bangngia lalang pakeang awu-awuna.Taena
ranjang katinroanna, nakajarianna sanging attinroami ri sa’ri pappalluangnga
sileo’ awu. Nakajarianna sanging ra’masa’mi cinikanna, naiami anjo,
nigallara’mi risikontuna tuncinikai angkanaya I Basse Awu.
Nia’mo
se’re wattu, anjo manggena erokki a’lampa mange ri bori’ maraeng,
namakkuta’nammo mange ri sikontuna ana’na angkanaya, ke’nang apa
numinasai kuerang pole battu ri lampaku. Mabbali kanami ruaya ana’ awona
naminasainna angkanaya erokki nipangngerangngang muttiara siagang paramata,
namingka I Basse Awu tangke kayuji naminasai. Nakammanami
anjo,rimania’namo ammotere manggena, nipangngerangngammi tangke kayu
hassele, natabbangka nalamummi ri sa’ri jerana anronna. Tangasalloji nalamunna
anjo tangke kayua, na majjarimi se’re pokok kayu lompo.Taena allo
nasakkai I Basse Awu mange ri jera’na anronna nammempo rawanganna
anjo pokokna kayu hasselea. Tunggala wattu,sanging mumbana sikayu
jangang-jangang kebo’, napunna anjo I Basse Awu napalabbarrang sikontuna
minasanna, anjo jangang-jangangnga nasareangngi ri sikontuna naminasaia.
Nia’mo
se’re wattu na karaeng lompoa erokki appare’ paggaukang lompo nanakioki
sikontuna taulolo bajikka tanja’na ri lalang borikka, sollanna anjo ana’
pattolaya kullei angguppa julu tinrona.Ruaya saribattang awona I Basse Awu
angguppa tongngi pabbiritta. I Basse Awu nia’ todong minasanna ero’ a’lampa
mange ri gaukka, namingka nakana anrong awona,, Kau sanna’ ra’masa’nu,taena
baju na sapatu baji’nu, naero’ tongko akkarena?. Naribokoanna makkanami anrong
awona,, Erok kutumpangngi simangkok canggoreng antama ri awua, kullejako
lampa ri paggaukangnga, punna nukulleji nupa’nassa sikamma ri memanna anjo
canggorengnga”. Appala’ tulummi I Basse Awu mange ri jangang-jangangnga. Tangasalloji,
mumbami makkawang sijaiang jangang-jangang lonna napa’nassa anjo canggorengnga
sumpaeng nanaboli’ lalang mangkoka.Namingka anjo anrong awona,tatta’ji
mumba terasa’na, nanaminasai pole napa’nassa rua mangkok canggoreng. Namanna
mamonjo nakamma, I Basse Awu anjo tippa’ji napa’lebbak
jamanna lanri ambutulu’na pattulung battu ri jangang-jangangnga, na anrong
awona lampami siagang ruaya ana’na mange ri paggaukang lompona karaengnga.
Anjo
I Basse Awu sanna’ pa’risi atinna, natabbangka allarimo mange ri sa’ri jera’na
anronna.Naanjoreng ri jera’na makkanami ,,Oh pokok kayu caddiku, pasintak
na pagenggoangnga kalennu,rembassang laloa mai kodong sikontuna bulaeng
na salaka”.Natabbangka mabbummi battu rate ri pokok kayua silawara baju
mattambiring bulaeng siagang sapatu sannak gammara’na. Naiaya tommi anjo bayua
siagang sapatua napake I Basse Awu mange ripaggaukang malompoa. Taena tau manna
mamo se’re kulle anrupai lalang paggaukangnga anjo, namanna ana’
pattolayya taena naero’ akkarena punna tansiagangngi anjo tau tanniassengnga.
Pakammami pole ri allo maka ruana na allo maka tallunna.
Battumi
pole sassang lantang bangngia, natabbangka ero’mi I Basse Awu amotere ri
balla’na na ana’ pattolaya erokki naasseng kerei mae ke’nang ammantang.Namingka
anjo I Basse Awu sanna’ lacciri larinna,nakajarianna anjo ana’ pattolaya
tamakkulleai napinawang. Natappa’ ta’lappasakki siwali sapatunna I Basse
Awu nanibuntulukki ri ana’ pattolaya.
Naniboyami
I Basse Awu ri ana’ pattolaya mange risikontuna borikka. Makkuta’nammi mange ri
sikontuna tutabbalaka namakkana, Nakke ero’ja abbunting siagang baine cocokka
bangkenna ri sapatu bulaengnga anne”. Ba’lalo napolommi anrong bangkenna
saribattang awo toana solanna nacocoki ri bangkenna na saribattang awo
makaruaya napolong tongngi kantunu’na. Nipadongko’ jarammi ruayya saribattang
awona ri ana’ pattolaya sangkammaya bali bunting bainena, namingka bukkuru’
ampakaingaki nanapauang angkanaya bunting baine satojeng-tojengnga, nia’
injapi mempo ilalang balla’. Natappa motere’mo pole anjo ana’ pattolaya
mange ri ballaka sumpaeng nanabuntulukki nanapa’nassa iami anjo I Basse Awu.
Napasammi anjo sapatua ri bangkenna I Basse Awu natabbangka sanna
coco’na ri bangkenna. Nanierammi I Basse Awu mange ri Balla Lompoa,tallasa lalang
salewangangmi sipa’rua sanggenna mange mattayang ri kalabbusang
tallasa’na.
Aksara Lontarak :
ai bes awu
riaolo nia crit ktlsn esera taulolo. aron slomi lik ri aj. lri libnmori
aj ajo aron. megn abutiGi poel siag esera baien rua ann. lri kmnmi ajo. apmulmi
mub bls ktlsn ajo
tau loloa. sikotun peka bjin. niael GesGi. n ajo tauloloa hrusuki ajm etrs
apmul mubn dela segn lt bGia ll peka awu
awun. tean rj ktiroan.
nkjrin sGi atiroami ri sri ppluG sielo awu. nkjrin sGi rmsmi cinikn. naiami ajo.
niglrmi risikotun
tucinikai akny ai bes
awu.
niiamo eser wtu. ajo megn earoki alp meG ri bori mrea. nmkutnmo meG ri
sikotun ann akny. ekn ap numinsai kuear
poel btu ri lpku. mbli knmi ruay an awon nminsain akny earoki nipeGrG mutiar siag
prmt. nmik ai bes awu tek kyuji nminsai. nkmnmi ajo. rimnianmo amoeter megn. nipeGrGmi tek kyu hesel. ntbk nlmumi ri sri ejrn aron. tGsloji nlmun ajo tek kyua. n mjrimi eser poko kyu lopo. tean alo nskai ai bes awu meG ri ejrn
aron nempo rwGn ajo pokon kyu hesela. tugl wtu. sGi mubn sikyu jG jG ekbo. npun
ajo ai bes awu
nplbr sikotun minsn. ajo jG jG nseragGi ri sikotun nminsaia.
niamo eser wtu n krea lopoa earoki aper pgauk lopo nnkiaoki sikotun taulolo
bjik tjn ri ll borik. soln ajo an ptoly
kuelai agup julu tiron. ruay sribt awon ai
bes awu agup toGi pbirit. ai bes awu nia todo minsn earo alp meG ri gauk.
nmingk nkn aro awon. kau sn rmsnu. tean bju n sptu bjinu. nearo toko akern. nribokoan mknmi aro awon. earo kutupGi simko cgoer atm ri awua. kueljko lap ri pgaukG. pun nukuelji nupns sikm
ri emmn ajo cgoerG. apl tulumi ai bes awu meG ri jG jGG. tGsloji. mubmi mkw sijaia jG jG lon npns ajo
cgoerG supea nnboli ll
mkok. nmik ajo aro awon. ttji mub etrsn. nnminsai poel npns rua mko cgoer. nmn
mmojo nkm. ai bes awu
ajo tipji npelb jmn lri
abutulun ptulu btu ri jG jGG. n aro awon lpmi siag ruay ann meG ri pgauk lopon
kreaG.
ajo ai bes awu sn prisi atin. ntbk alrimo meG ri sri ejrn aron. najoer ri
ejrn mknmi. o
poko kyu cdiku. psit n peGgoaG kelnu. erbs lloa mai kodo sikotun bulea n slk. ntbk mbumi btu ret ri
poko kyua silwr bju mtbiri bulea siag sptu snku gmrn. naiy tomi ajo byua siag
sptua npek ai bes awu mG ripgauk mlopoa. tean tau mn mmo eser kuel arupai ll pgaukG ajo. nmn an ptoly tean
nearo akern pun tsiagGi ajo tau tniaesG. pkmmi poel ri alo mk ruan n alo mk
tlun.
btumi poel ss lt bGia. ntbk earomi ai bes awu amoeter ri baln n an ptoly
earoki naes ekerai mea ekn amt. nmik ajo ai bes awu sn lciri lrin. nkjrian ajo
an ptoly tmkuelaai npinw. ntp tlpski siwli sptun ai bes awu nnibutuluki ri an ptoly.
nniboymi ai bes awu ri an ptoly meG risikotun borik. mkutnmi meG ri
sikotun tutblk nmkn. nek earoj abuti siag baien cocok bekna ri sptu buleaG aen.
bllo npolomi aro bekn sribt awo toan soln ncocoki ri bekn n sribt awo mkruay npolo toGi ktunun. nipdoko jrmi ruay sribt awon ri an ptoly skmy
bli buti baienn. nmik bukuru apkaiGki nnpau akny buti baien stoej toejG. nia ijpi empo ill bl. ntp moetermo poel ajo an ptoly meG ri blk sumpea nnbutuluki
nnpns aiami ajo ai bes awu. npsmi ajo sptua ri bekn ai bes awu ntbk sn
cocon ri bekn. nniearmi ai bes awu meG ri bl lopoa. tls ll selwGmi siprua segn
meG mty ri klbus tlsn.
Soal
Tentukan
:
1.
Tokoh dan watak
2.
Latar tempat dan waktu
3.
Pesan
4.
Ringkasan cerita
5.
Nilai-nilai yang terkandung
Jawab :
1.
Tokoh-tokoh yang bermain dalam cerita rakyat I BASSE AWU adalah :
·
I Basse Awu : Sabar, tekun, ulet dan pekerja keras,
serta ikhlas dan rela menerima segalaperlakuan Ibu tirinya maupun saudara
tirinya.
·
Bapak Kandung (Manggena) : Saber tetapi tidak peka atas penderitaan anak
kandungnya (I Basse Awu).
·
Ibu Tiri (Ammak Awo) : Kejam, jahat, sering menyiksa
I Basse Awu, baik fisik maupun mental, serta dia tidak ingin I Basse Awu
mendapatkan kebahagiaa, menghalalkan segala cara.
·
Saudara Tiri (Sakribattang Awo) : Jahat seperti
ibunya, selalu ingin menyiksa I Basse Awu serta tidak ingin disaingi oleh I
Basse Awu.
·
Anak Bangsawan : Tanggung jawab serta tulus dan
ikhlas dalam mencintai mulai dari awal bertemu sampai dia tahu siapa I Basse
Awu yang sebenarnya.
·
Burung Putih (Jangang-Jangang Kebo) : Setia serta
selalu membantu I Basse Awu di saat dalam kesulitan.
2.
Latar tempat dan waktu :
·
Latar tempat dan waktu I (satu) : Di dapur, pagi
hari hingga larut malam.
·
Latar tempat dan waktu II (dua) : Di tanah pemakaman
(kuburan) ibu kandung I Basse Awu.
·
Latar tempat dan waktu III (tiga) : Di tempat pesta
atau dirumah anak bangsawan, tengah malam, serta di rumah I Basse Awu.
3.
Pesan :
·
Tetaplah bersabar dalam segala ujian apapun, serta
ikhlas dalam segala hal, baik atau buruk pasti ada balasannya, tetaplah
bersabar dalam kesabaranmu insya Allah kamu akan mendapatkan kebahagiaan di
dunia dan di akhirat, tentunya harus disertai dengan Ibadah dan Doa.
4.
Ringkasan cerita :
Pada zaman dahulu kala ada sebuah kisah tentang
kehidupan seorang gadis, ibunya telah lama tiada (meninggal dunia) dan kemudian
ayahnyapun menikahi seorang janda beranak dua.
Singkat cerita
setelah pernikahan ayahnya sengan janda beranak dua ini, dimulailah babak
penderitaannya. Tiada hari yang I Basse Awu lewati tanpa siksaan fisik maupun
mental dari ibu tirinya dan saudara tirinya.
Pada suatu hari
ayahnya berniat pergi keluara daerah, diapun bertanya kepada anak-anaknya I
Basse Awu dan saudara tirinya, apa yang dipesan oleh mereka jika ayahnya
kembali dari luar daerah, kedua saudara tirinya meminta permata dan mutiara
sedangkan I Basse Awu hanya meminta satu tangkai kayu (pohon). Maka setelah
ayahnya kembali sambil membawa tangkai kayu yang dipesan oleh I Basse Awu,
diapun langsung menanamnya disamping kuburan ibunya. Tidak lama kemudian
tumbuhlah tangkai kayu itu menjadi sebuah pohon yang besar, setiap waktu I
Basse Awu selalu menyempatkan waktunya untuk berkunjung ke kuburan ibunya dan
duduk di bawah pohon besar itu.
Pada suatu waktu
muncullah seekor burung putih, dan di setiap I Basse Awu memohon sesuatu maka
burung putih itupun mewujudkan pengharapannya.
Suatu hari, ada
seorang pemuda bangsawan berniat mengadakan pesta besar dikediamannya, maka
diundanglah seluruh gadis-gadis yang ada di daerah tersebut, tidak terkecuali
yang mendapat undangan adalah kedua saudara tirinya, tetapi I Basse Awu pun
mempunyai harapan untuk bisa pergi ke pesta tersebut, segala cara dilakukan
oleh ibu tirinya agar I Basse Awu tidak bisa datang ke pesta tersebut, maka
berangkatlah ibu tirinya bersama kedua saudara tirinya kepesta meriah tersebut.
I Basse Awu sangat
kecewa dan sakit hati, maka dia pun berlari kekuburan ibunya, sesampainya
disana diapun berkata “ Wahai batang pohon kecilku, goyangkan seluruh tubuhmu, berikan aku emas dan permata, I Base Awu pun
kaget karena terjatuhlah dari atas pohon selembar pakaian bersulam emas dan sepatu yang sangat indah, dan
pakaian itu pulalah yang dipakainya datang ke pesta meriah sang anak bangsawan
tersebut, dan anak bangsawan ini tidak mau menari jika bukan dengan I Basse
Awu, begitulah seterusnya hari kedua dan hari ketiga.
Hingga suatu ketika
datanglah saat tengah malam, maka kagetlah I Basse Awu karena dia harus pulang
ke rumahnya, sedangkan sang pemuda ini ingin mengetahui dimana kiranya I
Basse Awu tinggal, tetapi I Basse Awu
berlari demikian kencang hingga tidak terkejar
oleh pemuda tadi, tetapi yang tertinggal adalah sebelah sepatunya.
Maka dicarilah I Basse Awu diseluruh kampong oleh
anak pemuda tadi, maka diapun mengumumkan kepada seluruh rakyatnya bahwa dia
hanya akan menikah dengan gadis yang kakinya cocok dengan sepatu emas ini, maka
setelah mendengar hal tersebut kedua saudara tiri I Basse Awu pun menghalalkan
segala cara agar kakinya bisa cocok dengan sepatu emas tersebut sampai rela
memotong ibu jari kakinya, hingga keduanya pun diboyong dengan memakai kuda
menuju kediaman sang pemuda, tetapi diperjalanan terdengarlah suara burung
mengatakan bahwa sebenarnya sang pengantin perempuannya masih berada di dalam
rumah, pemuda ini yakin maka diapun kembali ke rumah I Basse Awu, maka diapun
bertemu dengan I Basse Awu dan ternyata cocok, maka dibawalah I Basse Awu ke
kediamannya sang anak bangsawan tadi di istana yang sangat megah, hidup bersama
dalam kebahagian, hingga ajal menjemput.
5.
Nilai-nilai yang terkandung :
·
Nilai Moral
2.
TAU DORAKAYA RI TAU TOANA
Aksara
Latin :
TAU DORAKAYA RI TAU TOANA
Ri sekrea
kampong ammantangi sekrea tukkalabini. Siapa arei sallona
akballak-ballak ri kamponga anjo anggap tommi sitau anak burakne. Ri wattu
anngumuruknamo anakna tuju taung appakarammula tommi napasikola anjo anakna.
Tammaki napannarrusuki sikolana mange ri butta Jawa. Attaung-taungi assikola
sanggenna tammak tommi ri sikola tinggia, akbaine tommi anak radeng. Niakmo
sekre wattu na nikutaknang ri bainenna angkana, ” Kerei mae ammantang tau
toanu?”
Appiwalimi anjo lapong tau
angkana, ”Tau toaku mate ngasengmi rua-rua.” Anne lapong anak tinggi sikalimi pangkakna ri
pammarenta kalumanyang tommi nasabak jaimi barang-barangnna. Niak oto cakdina,
niak oto lompona, jai tongi pole barang-barang maraenna, sanggenna nigallarak
tukalumannyanna anjo kamponga siagang tumalompona anjo kamponga.
Na anjo tau toana ia rua
nakkuk tommi nasakring nasabak siapami sallona, attaung-taummi tassicinik
anakna, taena tong nalanngeek kareba. Apaji na niakmo sekre wakttu na nakunjungi
mange natoak anakna, battuang angkana kalauki ri butta Jawa lanngagangi sicinik
anakna. Battue angjoren ri tampak pammantanganna anakna akkutaknangmi ri
pambantuna angkana, ”Anrini kutaeng ammantang anjo nikanaya Pak
Ahamak?” Nakanamo pambantuna, ”Iyek anrinni.”
Nakana seng tau toana,
”Pauang sai bedeng I lalang angkana niaki ammatta siangang manggeta erok
anngagangkik sicinik.” Apaji namaemok nipauang.
Battue antama nipauang tommi manuruk p anjo tau toana. nakanamo anjo Pak Ahamak
ri pambantuna, ”Pauangi anjo taua I pantarak angkana tenamo nakke
manggeku tena tommo ammakku, sallo ngasemmi matena.”
Jari, assulukmi nipauang,
nakana, ”Lekbakmi kupauang, mingka nakana anjo Pak Ahamak sallomi matena
ammakna kammaya tompa pole manggena.” Nakana seng anjo lapong tau toa, ”Manna
mo anjo nakamma mamo, sungkemi pakkekbuknu nakusicinik rolo.”
Antamai seng nipauang
angkana, ”Erok dudukik naagang sicinik anjo tau toana I pantarak.” Nakanamo ri pambantuna
angkana, “Tena, tena naparallu antama mae, nasabak taenamo nakke manggeku
taenamo ammakku.”
Sanggena pinruang
pintallungi nisuro aklampa anjo tau toaya. Na anjo lapong tau toa ammantang
tonjia i pantaranna anjo pakkekbuk kamponna na napiondangi konkong lompona anjo
pajaga kamponna anngarruk ia rua. Anjo Pak Ahamak sirik-siriki kutaeng ri
bainenna nasabak lekbak napaui angkana taenamo manggena, tenamo manggena. Apaji
na nalappassammo konkong lompona anjo pajaga kamponna na konkong, lokok-lokokmi
ia rua, sanggenna sallang mate ngaseng.
Ri bokoanganna anjo pakbakasakna
Allahu Taala ri ia, battuang ri anjo anakna pilak allo pilak allo pilak naung
tommi pakbarang-barangna, garring-garring tommi, nipanaung tommi pole pangkakna
ri pammarenta nasabak malanggarakna paraatorang. Nasabak taenanmo
pakbarang-baranna, ri tuli garrinna, apaji nakburaknemo pole bainenna, battuang
kana nipelaki ri bainenna. Kammami anjo pakbalasakna karaenga Allahu Taala ri tau
dorakaya ri tau taona.
Aksara
Lontarak :
tau dorky ri tau toan
ri esera kapo amtGi esera tuklbini. siap
aerai slon abl bl ri kapoG ajo agp tomi sitau an buren. ri wtu aGumurunmo ann
tuju tau apkrmul tomi npsikol ajo ann. tmki npnrusuki sikoln meG ri but jw. atau
tauGi asikol segn tm tomi ri sikol tigia. abaien tomi an red. niamo eser wtu n
nikutn ri baienn akn. ekerai mea amt tau toanu.
apiwlimi ajo lpo
tau akn. tau toaku met Gesmi rua rua. aen lpo an tigi siklimi pkn ri pmert klumN
tomi nsb jaimi br brn. nia oto cdin. nia oto lopon. jai toGi poel br br mrean.
segn niglr tuklumNn ajo kpoG siag tumlopon ajo kpoG.
n ajo tau toan aia
rua nku tomi nsri nsb siapmi slon. Atau taumi tsicini ann. tean to nleGer kerb.
apji n niamo eser wtu n nkujuGi meG ntoa ann. btua akn klauki ri but jw lGgGi
sicini ann. btuea ajoer ri tp pmtGn ann akutnmi ri pbtun akn. arini kutea amt
ajo nikny p ahm. nknmo pbtun. iey
arini.
nkn es tau toan. paua
sai ebed ai ll akn niaki amt siag megt earo aGgki sicini. apji nmeamo nipaua.
batuea atm nipaua tomi mnuru ajo tau
toan. nknmo ajo p ahm ri pbtun. pauaGi ajo
taua ai ptr akn etnmo nek megku etn tomo amku. slo Gesmi metn.
jri. asulumi
nipaua. nkn. elbmi kupaua. mik nkn ajo p ahm slomi metn amn kmy top poel megn.
nkn es ajo lpo tau toa. mn mo ajo nkm mmo. suekmi pekbunu nkusicini rolo.
atmai se nipaua
akn. earo duduki nag
sicini ajo tau toan ai ptr. nknmo ri pbtun akn.
etn. etn nprlu atm mea. nsb teanmo nek megku teanmo amku.
segn pirua pitluGi
nisuro alp ajo tau toay. n ajo lpo tau toa amt tojia ai ptrn ajo pekbu kpon n
npiaodGi koko lopon ajo pjg kpon aGru aia rua. ajo p ahm siri siriki kutea ri
baienn nsb elb npauai akn teanmo megn. etnmo megn. apji n nlpsmo koko lopon ajo
pjg kpon n koko. loko lokomi aia rua. segn sl met Ges.
ri bokoaGn ajo pbksn
alhu tal ri aia. btua ri ajo ann pil alo pil alo pil nau tomi pbr brn. gri gri
tomi. nipnau tomi poel pkn ri pmert nsb mlgrn prator. nsb teanmo pbr brn. ri tuli grin. apji nburenmo poel baienn. btua
kn nieplki ri baienn. kmmi ajo pblsn kreaG alhu tal ri tau dorky ri tau
taon.
Soal
Tentukan
:
1.
Tokoh dan watak
2.
Latar tempat dan waktu
3.
Pesan
4.
Ringkasan cerita
5.
Nilai-nilai yang terkandung
Jawab :
1.
Tokoh-tokoh yang bermain dalam cerita rakyat TAU DORAKAYA RI TAU TOANA
adalah :
adalah :
·
Pak Ahmad : Tidak mempunyai rasa belas kasih, balas
budi dan hormat kepada kedua orang tuanya, tidak jujur mudah dibutakan
matabhatinya oleh harta, tahta dan jabatannya.
·
Ayah dan ibu Pak Ahmad : Sabar, tabah dan gigi
berjuang menunggu kedatangan anaknya, serta ikhlas menerima perlakuannya
anaknya yang durhaka.
·
Isteri Pak Ahmad : Tidak setia, tidak peka melihat kejadian
serta mudah mempercayai perkataan suaminya, tidak mempunyai perasaan.
·
Pembantu Pak Ahmad : Setia dan sabar.
2.
Latar tempat dan waktu :
·
Di rumah Pak Ahmad, di dalam rumah, diteras dan
pekarangan.
3.
Pesan :
·
Hormatilah kedua orang tuamu karena merekalah
sehingga kalian bisa hadir di dunia ini, jangan pernah malu akan keadaan orang
tua bagaimapun keadaan mereka.
·
Jujurlah dalam segala hal karena kejujuran adalah
kunci kebahagian.
4.
Ringkasan cerita :
Pada suatu kampung tinggallah sepasang suami isteri, selang berapa lama mereka hidup
bersama mereka pun dikaruniai seorang anak laki-laki, pada saat anaknya
mencapai usia 7 tahun merekapun menyekolahkan anaknya, setamatnya kedua orang
tua inipunmenyekolahkan anaknya ke pulau Jawa, hingga anak inipun menjadi anak
yang sukses kemudian menikah.
Hingga suatu saat
isterinya bertanya kepada suaminya, dimanakah kedua orang tuanya tinggal,
tetapi suaminya menjawab bahwa kedua orang tuanya sudah meninggal.
Anak ini menjadi
anak yang sukses baik dalam hal jabatan, hingga menjadi konglomerat, hingga
suatu hari kedua orang tua anak lelaki
ini sangat ingin berjumpa dengan anaknya, maka merekapun berangkat mencari
keberadaan anaknya, sampai kedua orang tua inipun sampai di tempat anaknya dan
bertanya kepada pembantu anaknya, apakah benar ini memang rumah anak dari kedua
orang tua tersebut.
Maka dimintalah
kepada pembantu tersebut agar memberitahu sang anak bahwa orang tuanya ingin
bertemu, tapi berkali-kali hal ini disampaikan sang anak lelaki tersebut tetap
tidak mau menemuai keduanya dan mengatakan bahwa kedua orang tuanya sudah
meninggal, tetapi kedua orang tua ini tetap bertahan berdiri didepan pintu
rumah sang anak durhaka ini, hingga
akhirnya, sang anak tega melepaskan anjing peliharaannya untuk mengejar kedua
orang tuanya sampai kemudian kedua orang
tuanya terluka hingga akhirnya keduanya pun meninggal, hanya karena sang anak
malu karena sudah terlanjur mengatakan kepada
isterinya bahwa kedua orang tuanya sudah meninggal.
Hingga pada akhirnya kehidupan sang anak durhaka ini
hari-kehari semakin terpuruk dan bangkrut, isterinyapun meninggalkannya dan
menikah dengan pemuda yang lain dalam arti kata dia ditinggalkan oleh istrinya.
Demikianlah balasan yang setimpal dari Allah SWT terhadap orang durhaka kepada
kedua orang tuanya.
5.
Nilai-nilai yang terkandung :
·
Nilai Pendidikan
·
Nilai Moral
3. PUNG
DAREK-DAREK NA PUNG KURA-KURA
Aksara Latin :
PUNG DAREK-DAREK NA PUNG
KURA-KURA
Niak rua olok-olok riolo
assahabak, iami antu pung Darek siagang pung Kura-kura. Na anjo ia rua tenamo
kamma singaina, kere-kere mae simata siaganna.
Niakmo sekre wattu
naccarik-carita ia rua ri birinna binangaya. Nasitujuang tonngi anjo wattua
battui banjirik iareka akba lompoa, na tikring niakmamo batang unti ammanyuk,
na anjo batang untia sumpaeng taenapa nalekba akrappo. Assamaturukni ia rua
erok anggallei anjo batang untia na nampa nalamung. Na anjo pung Darek nallemi
cappakna nasabak niakmo nacinik lekokna, naia tosseng pung Kura-kura batanna
tosseng nalle.
Apaji napara ammoterekmo
mange ri pammantanganna na nampa masing mange nalamuang untinna ri butta cocoka
nipaklamungi unti. Na anjo sumpaleng massing lekbakna na lamung untinna sallo
sikali nampa sibuntuluk pole, mingka passarikbattanganna ia rua kamma lekbakji
biasa.
Niaki kira-kira rua bulang
sallona na nampa sibuntuluk pole, namassing sikutaknang ri passalakna unti
lekbaka nalamung. Akkutanammi pung Kura-kura ri pung Darek angkanaya,
“Anggapami antu mae unti lekbaka nulamung, sarikbattang?” Nakanamo pung Darek,
“Ai, tena harapang sarikbattang, pakrisiki atingku anciniki nasabak tenan aerok
aklekok, tena naerok assuluk bombanna, matei sarikbattang.”
Nakana tommo pung
Kura-kura, “Untingku sarikbattang, bajikmangkaji bakkak-bakkakna, kira-kira
akbirimmi assuluk buana.” Akkimburumi pung Darek ri pung Kura-kura
allangereki caritanna i Kura-kura, nasabak akbirinnamo akbua untinna.
Lekbaki massing accarita
kamma anjo, massing ammoterekmi mange ri tampakna ngaseng. Niakmo sekre allo nasigappa
seng pole. Na anjo wattua akbua tommi untinna pung Kura-kura, siagang jai tommi
tiknok i rate ri pokokna. Erok tommi nakanre untinna pung Kura-kura natena
nakulle, nasabak tena nakulle natakbang, tena tong nakulle anngambik. Naia
naciniknamo anjo sumpaleng untia tenamo kamma rannuna pung Darek, nasabak
kasampatang bajikmonne annganre unti sannge bassorokku, untinna pung Kura-kura.
Ninyonyokmi sangge nyonyok
pung Kura-kura sanggenna naambik anjo untinna pung Kura-kura. Na anjo sumpaleng
pung Kura-kura tena narapiki nawa-nawanna angkanaya eroki nipakdongok-dongok ri
pung Darek, nasabak napikkiriki angkanaya sahabakku tonji. Na anjo pung
Kura-kura anngambiknama naik pung Darek ammantang tonji i rawa ammempo
bajik-bajik antajangi nubuanginna naung unti ri pung Darek.
Naia toseng anjo, pung
Darek battunamo naik ri rapponna untia, nallemi tassekre-tassekre kaminang
bajika tiknokna nanampa tojeng, punna niak tukguruk ulina mami, tenamo assinna.
Iaminjo pole kulik untia pilak ampakacinna-cinnai atinna pung Kura-kura. Apaji
nappalak tommo pung Kura-kura ri sahabakna, mingka pung Darek tena napaduli
pila annganre tojenji naik. Nasabak takliwaknamo bassorokna pung Darek annganre
tojengnati, akjambammi pung Darek nabajik lekbak natabana naung pung Kura-kura
ulunna, eroki naewa assibakji mallak tongi.
Apaji napakkulle-kulleimi
pung Kura-kura naunga ri birinna binangaya ambissai ulunna. Lekbaki kamma anjo,
battuang kana nabissai ulunna napassami sikayua naika aklokok ri biring
kassika, na naallemo na naerang naik. Battui naik ri pokok untia napalolokmi
naik sikuyua ri batang untia. Naanjo lapung sikuyu naasseng tongi angkanaya
parallui anne nitulung pung Kura-kura nasabak takliwak-liwakmi panggaukanna
pung Darek.
Na anjo sumpaleng pung
Darek nalanngerekna niak akgarek-garese akkuknna ri pung Kura-kura angkanaya,
“O sarikbattang, anngapa na niak kulanngerek aklolok-lolok marak-maraeng.”
Appibalimi pung Kura-kura angkana, “Caccakji lari naik ammaklallaki ancinikko
annganre attattai unti.”
Natena tong siapa sallona lappasakna
bicaranna pung Kura-kura, tikring ammarrang lompo mami pung Darek i rate ri
pokok untia, nasabak nisipiki butona ri anjo sikuyua. Nasanbak liwakna
pakrisikna nasakring natenamo naukrangi lappasak pannakgalakna sanggenna
tukguruk naung ri buttaya. Ri wattu tukguruknamo anjo pung Darek tenamo naingak
sanggenna mate. Na anjo pung Kura-kura siagang lapung sikuyu massing ammoterek
tommi mange ri pammantanganna. Matemi pung Darek natena kuburukna.
Kammaminjo caritana pung
kura-kura siagang pung Darek matei pung Darek napakamma kabalalang.
Aksara Lontarak :
pu der der n pu kur
kur
nia rua aolo aolo
riaolo ashb. aiami atu pu der siag pu kur kur. n ajo aia rua etnmo kam siGain.
eker eker mea simt siagn.
niamo eser wtu
ncri crit aia rua ri birin binGy. nsitujua toGi ajo wtua btuai bjiri aiaerk ab
lopoa. n tiri niammo bt auti amNu. n ajo bt autia supaae teanp nelb arpo. asmturuni
aia rua aero agelai ajo bt autia n np nlmu. na ajo pu der nelmi cpn nsb niamo
ncini elkon. naia toes pu kur kur btn toes nel.
apji npr amoetermo
meG ri pmtGn n np msi meG nlmua autin ri but cocok niplmuGi auti. n ajo supel
msi elbn n lmu utin slo sikli np sibutulu poel. mik psribtGna aia rua km elbji
bias.
niaki kir kir rua
bul slon n np sibutulu poel. nmsi sikutn ri psln auti elbk nlmu. akutnmi pu kur kur ri pu daer akny. agpmi atu
mea auti elbk nulmu. sribt. nknmo pu der. aai. etn hrp sribt. prisiki atiku
aciniki nsb etn aearo aelko. etn nearo asulu bobn, metai sribt.
nkn tomo pu kur kur.
autiku sribt. bjimkji bk bkn. kir kir abirimi asulu buan. akiburumi pu der
ri pu kur kur aleGerki critn ai kur kur. nsb abirinmo abua autin.
elbki msi acrit km
ajo. msi amoetermi meG ri tpn Ges. niamo eser alo nsigp es poel. n ajo wtua
abua tomi autin pu kur kur. siag jai tomi tino ai ret ri pokon. earo tomi nker
utin pu kur kur netn nkuel. nsb etn nkuel ntb. etn to nkuel aGbi. naia ncininmo
ajo supel autia etnmo km rnun pu der. nsb kspt bjimoen aGer auti seG bsoroku. autin
pu kur kur.
niNoNomi seg NoNo
pu kur kur segn nabi ajo autin pu kur kur. n ajo supel pu kur kur etn nrpiki nw
nwn akny aeroki nipdoGo doGo ri pu der. nsb npikiriki akny shbku toji. n ajo pu
kur kur aGbinm nai pu der amt toji ai rw aempo bji bji atjGi nubuaGin nau auti
ri pu der.
naia toes ajo. pu der
btunmo nai ri rpon autia. nelmi teser teser kmin bjik tinon nnp toej. pun nia
tuguru aulin mmi. etnmo asin. lmijo poel kuli autia pil apkcin cinai atin pu kur
kur. apji npl tomo pu kur kur ri shbn. mik pu der etn npduli pil aGer toejji
nai. nsb tliwnmo bsoron pu der aGer toejnti. ajbmi pu der nbji elb ntbn nau pu
kur kur aulun. aeroki neaw asibji ml tGi.
apji npkuel kuelaimi
pu kur kur nauG ri birin binGy abisai aulun. elbki km ajo. btua kn nbisai aulun
npsmi sikyua naik aloko ri biri ksik. n naelmo n near nai. btuai nai ri poko autia
nplolomi nai sikuyua ri bt autia. najo lpu sikuyu naes toGi akny prluai aen
nitulu pu kur kur nsb tliw liwmi pgaaukn pu der.
n ajo supel pu der
nleGern nia ager geres akun ri pu kur kur akny. ao sribt. aGp n nia kuleGer
alolo lolo mr mrea. apiblimi pu kur kur akn. ccji lri nai amllki aciniko aGer attai
auti.
netn to siap slon
lpsn bicrn pu kur kur. tiri amr lopo mmi pu der ai ret ri poko autia. nsb
nisipiki buton ri ajo sikuyua. nsb liwn prisin nsri netnmo naurGi lps pngln segn
tuguru nau ri buty. ri wtu tugurunmo ajo pu der etnmo naiG segn met. n ajo pu kur
kur siag lpu sikuyu msi amoeter tomi meG ri pmtGn. metmi pu der netn kuburun.
kmmijo critn pu
kur kur siag pu der metai pu der npkm kbll.
Terjemahan :
MONYET DAN KURA-KURA
Pada zaman dahulu kala ada
dua ekor binatang bersahabat kental yaitu monyet dan kura-kura. Kedua binatang
itu sangat akrab. Ke mana saja mereka pergi, selalu bersama-sama.
Pada suatu ketika kedua
binatang itu duduk di tepi sungai yang kebetulan sedang banjir besar. Sementara
mereka berbincang-bincang, ada batang pisang yang hanyut terbawa banjir. Batang
pisang itu belum pernah berbuah dan kelihatannya masih muda. Bersepakatlah
mereka berdua mengambil batang pisang itu untuk ditanam. Si monyet menginginkan
bagian di atas karena dilihat sudah banyak daunnya. Pikir si monyet tentu lekas
berbuah. Kemudian kura-kura mengambil bagian yang di bawah. Setelah itu
pulanglah mereka ke tempatnya masing-masing menanam batang pisangnya.
Sesudah mereka
menanam batang pisang agak lama baru mereka bertemu kembali, tetapi tali
persahabatannya tetap seperti biasa. Kira-kira berselang 2 bulan kemudian baru
mereka bertemu lagi.
Ketika itu bertanyalah
kura-kura kepada sahabatnya, “bagaimana keadaan pisang yang kamu tanam tempo
hari sahabat?”
Dijawab oleh si monyet,
“pisang yang saya tanam itu, tidak mau keluar pucuknya, bahkan daun-daunnya
tambah kering.”
Si kura-kura pun
menceritakan keadaan pisangnya yang ditanamnya kira-kira dua bulan yang lalu.
Ia menceritakan bahwa pisangnya itu tumbuh dengan subur dan tidak lama lagi
pisang itu akan berbuah. Mendengar cerita si kura-kura itu, timbullah perasaan
tidak senang, cemburu terhadap si kura-kura sahabatnya itu. Setelah mereka
selesai berbincang-bincang tentang keadaan pisang mereka masing-masing, mereka
pun kembali ke tempatnya.
Pada suatu ketika
bertemulah mereka kembali. Kura-kura menyampaikan kepada si monyet bahwa
pisangnya yang tempo hari diperbincangkan itu sekarang sudah berbuah dan sudah
masak, tetapi ia belum menikmati hasilnya karena pohon pisang itu akan
ditebangnya, ia tidak sanggup, mau dipanjatnya, ia pun tidak bisa.
Bergembiralah si monyet
dalam hatinya, “Wah, ini kesempatan baik untuk makan pisang temanku si
kura-kura sampai kenyang.”
Karena si monyet membujuk-bujuk
si kura-kura, akhirnya ia pun berhasil, kemudian dipanjatlah pohon pisang itu.
Si kura-kura dengan tenang menunggunya di bawah pohon. Ia sebenarnya tidak
pernah memikirkan bahwa akan diperbodoh-bodohi oleh temannya sendiri yang
selama ini dikenalnya baik, yaitu si monyet.
Ketika si monyet sampai di
puncak pohon pisang itu, ia mengambil buah pisang yang sudah masak kemudian
dimakan sendiri. Kulitnya dilemparkan ke bawah, si kura-kura mendongkol karena
tidak pernah diberikan barang sebiji pun. Si monyet makan terus di atas pohon.
Karena terlalu kekenyangan akhirnya si monyet berak di atas pohon dan persis
kena kepala si kura-kura. Bertambah jengkellah si kura-kura kepada sahabatnya
si monyet.
Si kura-kura dengan susah
payah turun ke sungai mencuci kepalanya. Di sungai ia minta tolong kepada
seekor kepiting untuk menggigit kemaluan si monyet karena ia diperbodohkan. Si
kepiting berpendapat bahwa memang kura-kura pantas ditolong dari perbuatan dan
tingkah laku si monyet yang keterlaluan itu. Naiklah mereka ke darat
bersama-sama. Sesampainya di dekat pohon pisang disuruhnya kepiting memanjat
pohon pisang itu.
Si monyet bertanya kepada
kura-kura, “Hai sahabat, mengapa ada yang saya dengar bunyi yang agak lain?”
Kura-kura menjawab, “itu
cecak saja yang lari tertawa-tawa karena melihat kamu makan terberak-berak.”
Belum selesai si kura-kura
berkata demikian, tiba-tiba berteriaklah si monyet, “Aduh, aduh, sakitnya
kemaluanku digigit kepiting.”
Karena tidak tahan sakitnya
akhirnya si monyet jatuh ke bawah. Ketika jatuh si monyet ia tidak sadarkan
diri lagi dan matilah pada saat itu.
Kembalilah si kura-kura dan
kepiting ke tempatnya masing-masing, dan mampuslah si monyet karena rakusnya.
Soal
Tentukan
:
1.
Tokoh dan watak
2.
Latar tempat dan waktu
3.
Pesan
4.
Ringkasan cerita
5.
Nilai-nilai yang terkandung
Jawab :
1.
Tokoh-tokoh yang bermain dalam cerita rakyat PUNG DAREK-DAREK NA PUNG
KURA-KURA adalah :
KURA-KURA adalah :
·
Pung Kura-Kura : Baik hati, tidak berprasangka
buruk, tetapi mudah untuk di bohongi.
·
Pung Darek-Darek : Jahat, licik, pembohong, suka
mengambil barang yang bukan miliknya, rakus.
·
Kepiting : Baik, suka menolong, menegakkan kebenaran.
2.
Latar tempat dan waktu :
·
Latar tempat dan waktu I (satu) : Di tepi sungai.
·
Latar tempat dan waktu II (dua) : Di dekat pohon
pisang.
3.
Pesan :
·
Janganlah terlalu rakus dalam segala hal, seperti
dalam hal makanan. Berbagilah dengan temanmu, karena berbagi itu sangat indah.
·
Janganlah suka berbohong kepada orang lain, apalagi
kepada sahabat sendiri.
4. Ringkasan cerita :
Pada
suatu ketika kedua binatang itu duduk di tepi sungai yang kebetulan sedang
banjir besar. Sementara mereka berbincang-bincang, ada batang pisang yang
hanyut terbawa banjir. Batang pisang itu belum pernah berbuah dan kelihatannya
masih muda. Bersepakatlah mereka berdua mengambil batang pisang itu untuk
ditanam. Si monyet menginginkan bagian di atas karena dilihat sudah banyak
daunnya. Pikir si monyet tentu lekas berbuah. Kemudian kura-kura mengambil
bagian yang di bawah. Setelah itu pulanglah mereka ke tempatnya masing-masing
menanam batang pisangnya.
Sesudah mereka menanam batang pisang
agak lama baru mereka bertemu kembali, tetapi tali persahabatannya tetap
seperti biasa. Kira-kira berselang 2 bulan kemudian baru mereka bertemu lagi.
Si kura-kura pun menceritakan keadaan
pisangnya yang ditanamnya kira-kira dua bulan yang lalu. Ia menceritakan bahwa
pisangnya itu tumbuh dengan subur dan tidak lama lagi pisang itu akan berbuah.
Mendengar cerita si kura-kura itu, timbullah perasaan tidak senang, cemburu
terhadap si kura-kura sahabatnya itu. Setelah mereka selesai berbincang-bincang
tentang keadaan pisang mereka masing-masing, mereka pun kembali ke tempatnya.
Pada suatu ketika bertemulah mereka kembali.
Kura-kura menyampaikan kepada si monyet bahwa pisangnya yang tempo hari
diperbincangkan itu sekarang sudah berbuah dan sudah masak, tetapi ia belum
menikmati hasilnya karena pohon pisang itu akan ditebangnya, ia tidak sanggup,
mau dipanjatnya, ia pun tidak bisa.
Bergembiralah si monyet dalam hatinya, “Wah,
ini kesempatan baik untuk makan pisang temanku si kura-kura sampai kenyang.”
Ketika si monyet sampai di puncak pohon
pisang itu, ia mengambil buah pisang yang sudah masak kemudian dimakan sendiri.
Kulitnya dilemparkan ke bawah, si kura-kura mendongkol karena tidak pernah
diberikan barang sebiji pun. Si monyet makan terus di atas pohon. Karena
terlalu kekenyangan akhirnya si monyet berak di atas pohon dan persis kena
kepala si kura-kura. Bertambah jengkellah si kura-kura kepada sahabatnya si monyet.
Si kura-kura dengan susah payah turun ke
sungai mencuci kepalanya. Di sungai ia minta tolong kepada seekor kepiting
untuk menggigit kemaluan si monyet karena ia diperbodohkan. Si kepiting
berpendapat bahwa memang kura-kura pantas ditolong dari perbuatan dan tingkah
laku si monyet yang keterlaluan itu. Naiklah mereka ke darat bersama-sama.
Sesampainya di dekat pohon pisang disuruhnya kepiting memanjat pohon pisang
itu.
Tiba-tiba berteriaklah si monyet, “Aduh,
aduh, sakitnya kemaluanku digigit kepiting.”
Karena
tidak tahan sakitnya akhirnya si monyet jatuh ke bawah. Ketika jatuh si monyet
ia tidak sadarkan diri lagi dan matilah pada saat itu.
5. Nilai-nilai yang terkandung :
·
Nilai Moral.